Students can find the best Marathi Balbharati Class 6 Solutions and Chapter 13 Question Answer आपली सुरक्षा, आपले उपाय for exam preparation.
Std 6 Marathi Balbharati Chapter 13 Question Answer आपली सुरक्षा, आपले उपाय
Maharashtra Board Solutions Class 6 Marathi Balbharati Chapter 13 आपली सुरक्षा, आपले उपाय
आपली सुरक्षा, आपले उपाय Question Answer
वाचा. समजून घ्या.
दीपा घाबरीघुबरी होऊन धावतपळतच घरात शिरली. तिने आईला घट्ट मिठी मारली अन् म्हणाली, “आई शेजारच्या गल्लीतल्या एका काकूंच्या घरात गॅसच्या टाकीचा स्फोट झाला. सगळे लोक त्या घराच्या दिशेने धावत | होते. घरात नुसता जाळ दिसत होता. लोक पाण्याच्या बादल्या, मातीची घमेली नेत होते. एका काकांनी गाडी काढली अन् काकूंना दवाखान्यात नेले. आई, त्या काकू बऱ्या होतील ना गं ?” एका दमात दीपाने पाहिलेले दृश्य आईला सांगितले. हे सगळे पाहून ती खूप घाबरली होती.
आई तिला म्हणाली, “बाळ, त्या काकू नक्कीच बऱ्या होतील. त्यांना नेलंय ना दवाखान्यात. अगं, आता वैदयकीय क्षेत्रात खूप प्रगती झाली आहे. नवनवीन औषधं, नवनव्या तंत्रज्ञानांचा वापर सुरू झाला आहे. तू घाबरून जाऊ नकोस.” तरीही दीपाच्या मनात अनेक प्रश्न होते.
संगा. चर्चा करा
प्रश्न १.
दीपाने पाहिला तसा प्रसंग तुम्ही कधी पाहिला आहे का?
प्रश्न १.
गॅसच्या टाकीचा स्फोट झाला म्हणजे नेमके काय झाले?
उत्तर:
गॅसच्या टाकीचे बटन चुकून उघडे राहिल्याने टाकीतील एलपीजी गॅस हवेत पसरला असावा. हा गॅस एखादया ठिणगीच्या संपर्कात आल्याने गॅसच्या टाकीचा स्फोट झाला असावा.
प्रश्न २.
लोक पाण्याच्या बादल्या, मातीची घमेली का नेत होती?
उत्तर:
अचानक गॅसच्या टाकीचा स्फोट झाल्यामुळे आगीचा भडका उडाला. आग विझवण्यासाठी, नियंत्रणात आणण्यासाठी पाणी व मातीचा वापर केला जातो त्यामुळे लोक पाण्याच्या बादल्या, मातीची घमेली नेत होती.
विचार करा. सांगा
खालील विदयुत उपकरणे वापरताना तुम्ही कोणती काळजी घ्याल?
१. इस्त्री
२. गिझर
३. मोबाइल
उत्तर:
१. इस्त्री : इस्त्री खूप वेळ गरम करत ठेवणार नाही. ती खूप तापल्यानंतर बटण बंद करून इस्त्री करेन. इस्त्री चालू- बंद करत असताना लाकडी काठी किंवा रबरी वस्तूचा वापर करेन आणि वापरून झाल्यानंतर गरम इस्त्री थंड होण्यासाठी एखादया कोपऱ्यात ठेवेन, जेणेकरून काही अपघात होणार नाही.
२. गिझर : पाणी तापल्यानंतर अंघोळीला जाण्याआधी गिझरचे बटण बंद करेन व नंतर गिझरचे गरम पाणी सोडेन.
३. मोबाइल : मोबाइल चार्जिंगला लावलेला असताना अचानक फोन आला, तर आधी चार्जरचे बटन बंद करेन मग फोन घेईन. पावसात आकाशात विजा चमकत असताना मोबाइल वापरणार नाही. लहान बाळापासून मोबाइल दूर ठेवेन. गरजेपेक्षा जास्त चार्जिंग करणार नाही. माझ्या मोबाइलला माझ्या चार्जरशिवाय इतर मोबाइलचे चार्जर वापरणार नाही. रात्री झोपताना मोबाइल स्वत: पासून व पेट घेणाऱ्या वस्तूंपासून दूर ठेवेन.
• शिक्षक व पालक यांच्या मदतीने समजून घ्या.
१. घरात आग कशाकशामुळे लागू शकते?
उत्तर:
घरात आग पुढील कारणांमुळे लागू शकते:
अ. स्वयंपाकाच्या गॅसच्या टाकीची गळती.
ब. ओल्या हातांनी विदयुत उपकरणे हाताळणे.
क. घरात पेटता दिवा, मेणबत्त्या, अगरबत्ती, सिगारेटची जळती थोटके असणे.
ड. ज्वालाग्राही पदार्थ किंवा पटकन पेट घेणाऱ्या वस्तूंचा (कपडे, कागद, प्लॅस्टिक) आगीशी संपर्क येणे.
इ. स्टोव्हचा भडका उडणे.
फ. लहान मुलांचा पेटत्या मेणबत्त्या किंवा लाइटर्सशी संपर्क येणे.
ग. घरातील गरम लँपशेड किंवा बल्बवर रुमाल वाळत टाकणे.
ह. जुन्या, कुरतडलेल्या वायरींमुळे शॉर्टसर्किट होणे.
ई. विजेच्या एकाच बोर्डावर विजेवर चालणारी अनेक उपकरणे एकाचवेळी लावणे.
ज. रोषणाईसाठी लावलेल्या दिव्यांतून वीजप्रवाह वाहून नेताना आलेला एखादा अडथळा.
२. आपल्या हातावर वाफ आली किंवा हाताला चटका बसला, तर आपण हात पाण्याखाली का धरावा ?
उत्तर:
वाफ लागलेल्या किंवा चटका बसलेल्या भागाची उष्णता वाढलेली असते. तिथली उष्णता कमी करण्यासाठी हात थंड पाण्याखाली धरावा. थंड पाण्यामुळे त्या भागाचे तापमान कमी होण्यास मदत होते.
३. रेल्वेस्थानके, एस. टी. स्थानके अशा गर्दीच्या ठिकाणी वाळूच्या बादल्या भरून ठेवलेल्या दिसतात. त्या कशासाठी असतात ?
उत्तर:
रेल्वेस्थानके, एस. टी. स्थानके अशा गर्दीच्या ठिकाणी जर अचानक आग लागली, तर ती नियंत्रणात ठेवण्यासाठी अथवा विझवण्यासाठी वाळूच्या बादल्यांची व्यवस्था केलेली असते. वीजेमुळे लागलेली आग पाण्याने विझवणे धोक्याचे असते. अशा वेळी वाळू आग नियंत्रित करू शकते.
४. अग्निशमन यंत्र कुठे कुठे बसवलेले तुम्ही पाहिले आहे? त्या ठिकाणी ते का बसवलेले असते?
उत्तरः
शाळा, महाविदयालये, खाजगी तसेच सरकारी कार्यालये, इस्पितळे, वस्तुसंग्रहालये, प्राणिसंग्रहालये, अभयारण्ये, रेल्वेस्थानके, एस.टी. स्थानके अशा गर्दीच्या ठिकाणी अग्निशमन यंत्र बसवलेले असते. अचानक एखादया वेळी अशा ठिकाणी आग लागली, तर मोठ्या प्रमाणात जीवित व वित्तहानी होऊ शकते. अशा आपत्तीच्या काळात दक्षता म्हणून या अग्निशमन यंत्रांची मदत होते.
५. गावाहून आल्यावर अगोदर घराची दारे-खिडक्या उघडाव्यात व नंतर विदयुत दिवा लावावा, असे का?
उत्तर:
गावाहून आल्यावर घरात कोंदट वातावरण असते. अशावेळी विदयुत दिव्याचे बटण दाबताना त्याच्या पेटलेल्या ठिणगीचा ज्वलनशील पदार्थाशी किंवा सिलेंडरच्या वायूशी संपर्क आल्यास घरात स्फोट होऊ शकतो, म्हणून गावाहून आल्यावर अगोदर घराची दारे-खिडक्या उघडाव्यात. त्यामुळे, कोंडलेले वायू घराबाहेर निघून जातात. त्यानंतर विदयुत दिवा लावावा.
• चित्रांचे निरीक्षण करा वाचा
अंघोळीला जाताना अगोदर गिझरचे बटण बंद करावे व नंतर गिझरचे गरम पाणी सोडावे. वीज प्रवाहित होताना काही अडथळा आला, तर वीजप्रवाह पाण्यात प्रवाहित होऊ शकतो व विजेचा झटका बसू शकतो.
सतरंजी, कारपेट, गालिचा यांखालून विजेची वायर जाऊ देऊ नये, कारण जर त्या आच्छादित वायरीच्या भागात वायर खराब झाली तर वीजप्रवाह प्रवाहित होताना अडथळा येऊन आग लागू शकते.
लग्न, कौटुंबिक समारंभ वा इतर सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये विजेची अनावश्यक रोशणाई टाळावी. रोशणाईसाठी लावलेल्या दिव्यातून वीजप्रवाह प्रवाहित होताना जर काही अडथळा आला तर आग लागण्याची शक्यता असते.
विजेच्या एकाच बोर्डवर विजेवर चालणारी अनेक साधने व त्यांचे प्लग लावू नयेत. वीज प्रवाहावर दाब येऊन आग लागू शकते.
• लक्षात ठेवा.
१. खिडक्यांच्या पडदयाजवळ पेटती मेणबत्ती, उदबत्ती वा इतर गोष्टी ठेवू नयेत.
२. आगीमुळे घरात खूप धूर झाला असेल तर घरातून रांगत रांगत बाहेर पडावे.
३. विदयुत उपकरणांचा वापर करून झाल्यावर विदयुत बटण त्वरित बंद करावे.
रात्री झोपताना वा घराबाहेर जाताना विजेचे दिवे वा इतर उपकरणे बंद ठेवावीत. त्यामुळे विजेची बचत होते.
विदयुत मंडळाच्या डिपीतून अनेक घरांमध्ये वीज
प्रवाह प्रवाहित केलेला असतो. त्या डिपीमध्ये वायरींचे जाळे दिसते. या डिपीपासून दूर राहावे. त्या वायरींना हात लावू नये.
घरातील लॅम्पशेडवर वा बल्बवर एखादा रुमाल वाळत घातला, बल्ब खूप गरम झाला, तर तो वाळत घातलेला रुमाल पेट घेऊ शकतो.
स्वयंपाकाची शेगडी, स्टोव्हजवळ जळाऊ वस्तू ठेवू नये. उदा., कपडे, काचेच्या वस्तू, लाकडाच्या वस्तू, कागद.
• दक्षता घेऊया.
१. मोबाईल चार्जिंगला लावलेला असताना फोन आला तर चार्जिंग बंद करून फोन घेणे.
२. लायटर, काडेपेटी यांच्याशी न खेळणे.
३. विदयुत वायर किंवा विदयुत तारेवर वजन पडणार नाही हे पाहणे.
४. जुन्या, कुरतडलेल्या विजेच्या वायरी वेळीच बदलाव्यात.
वाचा.
अग्निशमन सेवा
कोठेही आग लागली तर एक लाल रंगाची गाडी जोरजोरात घंटा वाजवत आगीच्या ठिकाणी येते. त्यातील कर्मचारी पाण्याच्या मोठमोठ्या नळकांड्या घेऊन आग आटोक्यात आणतात. आग विझवतात. या दलातील कर्मचाऱ्यांच्या हालचाली खूप वेगवान व शिस्तबद्ध असतात. आग विझवण्याचे हे प्रात्यक्षिक बघण्यासारखे असते.
आग लागणे, घर पडणे, झाड पडणे, मोठा अपघात होणे अशा आपत्कालीन परिस्थितीतून आपल्याला बाहेर काढण्याचे काम अग्निशमन दल करते. या दलास पाचारण करण्यासाठी १०१ या करमुक्त दूरध्वनी क्रमांकावर संपर्क साधतात व आपत्कालीन घटना घडलेल्या ठिकाणचा पत्ता व थोडक्यात तपशील देतात.
अग्निशमन दल घटनास्थळी तात्काळ पोहोचते. आपल्याला मदत करण्यासाठी आलेल्या या दलास आपण सहकार्य केले पाहिजे. ते देत असलेल्या सूचनांनुसार वागले पाहिजे. त्यांच्या कामात व्यत्यय येणार नाही असे आवर्जून पाहिले पाहिजे; कारण अग्निशमन दल आपले मित्र आहे.
• खालील उतारा वाचा. विरामचिन्हांचा योग्य वापर करून उतारा पुन्हा लिहा.
शाळा सुरू होऊन चार दिवस लोटले अभ्यासक्रम शिकवायला सुरू करण्याअगोदर भगतसर वर्गातील मुलांना स्वच्छतेचे नियमित शाळेत येण्याचे अभ्यासाचे महत्त्व सांगत होते मागील बाकावर बसलेल्या मुलांची चुळबुळ सुरू झाली तेव्हा सरांनी विचारले शंकर काय चालले तुमचे मागे शंकर उठून उभा राहिला व म्हणाला सर बाहेरून कसलीतरी दुर्गंधी येतेय वर्गातील बोलका व अतिउत्साही विशाल लगेच खिडकीच्याबाहेर डोकावून पाहत म्हणाला काही नाही हो सर बाहेर नाला साफ करणारे आले आहेत त्याचा वास येतोय वर्गातील अनेकांनी नाकं दाबून धरली काहींच्या तोंडून शी असे शब्द बाहेर पडले भगतसर आताच स्वच्छतेचे महत्त्व सांगत होते व मुलांच्या अशा प्रतिक्रिया पाहून त्यांना वाईट वाटले सर म्हणाले मुलांनो आता पावसाळा सुरू होणार आहे तेव्हा पाण्याने नाल्या तुंबू नयेत म्हणून ते नाल्या साफ करायला आले आहेत आणि तुम्हांला नाक मुरडायला काय झाले
शिक्षकांसाठी : विदयार्थ्यांना वीज व अग्नी यांपासून सुरक्षित राहण्यासाठी मार्गदर्शन करावे.
Class 6 Marathi Balbharati Chapter 13 आपली सुरक्षा, आपले उपाय Question Answer
संकलित मूल्यमापन
भाषाभ्यास व व्याकरण
प्रश्न १.
खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ लिहा.
- एका दमात सांगणे
- पाचारण करणे
- घाबरीघुबरी होणे
- मिठी मारणे
उत्तर:
- पटापट सांगून मोकळे होणे.
- आमंत्रण देणे, बोलावणे.
- भयभीत होणे
- आलिंगन देणे
आपली सुरक्षा, आपले उपाय पाठाचा परिचय
‘आपली सुरक्षा, आपले उपाय!’ हा पाठ म्हणजे दैनंदिन जीवनात आगीमार्फत होणारे अपघात कसे टाळता येतील यासंदर्भातील उपाययोजनांचा थोडक्यात घेतलेला आढावा होय. वीजबचत, अग्निशमन सेवा, गॅसच्या टाकीचा सुरक्षित वापर या अनेकविध गोष्टींसंदर्भात हा पाठ मार्गदर्शक ठरतो.
आपली सुरक्षा, आपले उपाय शब्दार्थ
| आच्छादित | झाकलेले |
| आपत्कालीन परिस्थिती | आपत्ती काळ / संकटाची वेळ |
| आवर्जून | नक्कीच, अगत्याने |
| करमुक्त | कर नसलेला, टॅक्स / टोल फ्री |
| गालिचा | लोकरीपासून बनवलेली बैठक |
| घमेली | पसरट वाडग्यासारखे लोखंडी भांडे |
| जळाऊ | जळणारी, ज्वलनशील |
| जाळ | आग, ज्वाला |
| तपशील | बारकावे, सविस्तर माहिती |
| त्वरित | पटकन, झटकन, घाईने |
| प्रगती | विकास |
| रोशणाई | दिव्यांची आरास, सजावट, दिव्यांचा लखलखाट / चकचकाट |
| वैदयकीय क्षेत्र | आरोग्य क्षेत्र |
| व्यत्यय | अडथळा |
| शिस्तबद्ध | शिस्तीने |
| सहकार्य | मदत, साहाय्य |
आपली सुरक्षा, आपले उपाय वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ
| एका दमात सांगणे. | पटापट सांगून मोकळे होणे. |
| घाबरीघुबरी होणे. | भयभीत होणे. |
| पाचारण करणे. | आमंत्रण देणे, बोलावणे. |
| मिठी मारणे. | आलिंगन देणे. |
आपली सुरक्षा, आपले उपाय टीप
| प्लग | मुख्य विदयुतप्रवाह व विदयुत उपकरण यांना जोडणारा, दोन किंवा तीन धातुंच्या पिना असलेले साधन. ते भिंतीवरील सॉकेटमध्ये अडकवतात. |