Students can find the best Marathi Balbharati Class 6 Solutions and Chapter 12 Question Answer मला मोठं व्हायचंय for exam preparation.
Std 6 Marathi Balbharati Chapter 12 Question Answer मला मोठं व्हायचंय
Maharashtra Board Solutions Class 6 Marathi Balbharati Chapter 12 मला मोठं व्हायचंय
मला मोठं व्हायचंय Question Answer
प्रश्न १.
दोन-तीन वाक्यांत प्रश्नांची उत्तरे लिहा.
(टीप: खालील प्रत्येक उत्तराच्या सुरुवातीस ही प्रस्तावना लिहिता येऊ शकते.
प्रस्तावना: प्रियंवदा करंडे यांच्या ‘मला मोठं व्हायचंय!’ या नाट्यछटेत शास्त्रज्ञ बनू पाहणाऱ्या एका मुलाच्या मनातील विचार मांडले आहेत. त्याच्या या कामात आई, ताई कशा व्यत्यय आणतात ते मजेशीरपणे यात मांडले आहे.)
(अ) मुलाला अंघोळीला न जाता काय करायचे आहे ?
उत्तर:
मुलाला आकाशाला गवसणी घालता येईल व खडकातून पाणी काढता येईल असे भव्य ध्येय धरायचे आहे, त्याला अंघोळीला न जाता शास्त्रज्ञ बनायचे आहे. संशोधन करायचे आहे. विविध शोध लावायचे आहेत.
(आ) वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी मुलाने कोणती तयारी केली ?
उत्तर:
वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी मुलाने घरात स्वतःची (प्रयोगशाळा) लॅब बनवली आहे. या लॅबसाठी त्याने मायक्रोस्कोप, टेस्टट्यूब्ज, काचेची पात्रे इत्यादींची व्यवस्था केली आहे. अभ्यासाच्या पुस्तकांचा ढीग रचला आहे. पुस्तक वाचून टिपणे काढण्यासाठी त्याने कागदाचे गठ्ठे आणून ठेवले आहेत. मुलाने वैज्ञानिक शोध लावण्यासाठी अशी सर्व जय्यत तयारी केली आहे.
(इ) शास्त्रज्ञ झाल्यावर ताई व आई काय करतील असे मुलाला वाटते?
उत्तर:
शास्त्रज्ञ झाल्यावर मुलाच्या ताई व आईला खूप आनंद होईल. त्या दोघीही अभिमानाने आपल्या बक्षीस समारंभात मिरवतील असे मुलाला वाटते.
(ई) आई मुलाला कोणता शोध लावायला सांगते ?
उत्तर:
मुलाने घरात कुठेही न सापडणारी त्याची निळी पँट शोधण्याचा मोठा शोध लावला, तर आईवर खूप उपकार होतील असे आईला वाटते, म्हणून ती मुलाला त्याच्या निळ्या पँटचा शोध लावायला सांगते.
प्रश्न २.
मनाने उत्तरे लिहा.
(अ) कोणत्या गोष्टींसाठी आई तुमच्या सारखी मागे लागते ?
उत्तर:
घेतलेली वस्तू जागच्या जागी ठेवणे, चांगले अक्षर काढणे, प्रत्येक काम लक्षपूर्वक व नीटनेटके करणे, लवकर उठणे व लवकर झोपणे, सर्व कामे वेळच्यावेळी करणे, वेळ, पैसा व श्रम योग्य तिथे, योग्य तेवढ्या प्रमाणातच खर्च करणे, टिव्ही, मोबाइल, संगणकाचा वापर कमी करणे, ताटात वाढलेल्या प्रत्येक पदार्थाचा आनंद घेत सर्व पदार्थ खाणे अशा सर्व चांगल्या सवयींसाठी आई माझ्या सारखी मागे लागते.
(आ) तुम्हांला अंतराळात सोडले तर तुम्ही काय काय पाहाल ते लिहा.
उत्तर:
मला अंतराळात सोडले, तर मी संपूर्ण आकाशाची पोकळी पाहिन. आजूबाजूला पसरलेले पांढरेशुभ्र ढग पाहिन, त्यांना हात लावून, चाखून पाहिन. विविध ग्रह, उपग्रह, चंद्र पाहिन, शनिचे कडे, मंगळावरची माती, धूमकेतू पाहिन.
(इ) तुम्हांला कोणते शोध लावावे असे वाटते ?
उत्तर:
ज्या यंत्राच्या माध्यमातून अविघटनशील कचरा जाळला जाईल, तसेच त्याच्यातून निघणाऱ्या वायूचा उपयोग करून वीजनिर्मिती करता येईल, अशा उपकरणाचा शोध लावावा असे मला वाटते. मला माती निर्माण करता येईल अशा एखादया यंत्रणेचा शोध लावायचा आहे.
तसेच, ज्यातून शरीराला सर्व पौष्टिक घटक मिळतील अशा चॉकलेटच्या गोळीवर संशोधन करायचे आहे.
प्रश्न ३.
(अ) वाक्प्रचारांचे अर्थ सांगून वाक्यांत उपयोग करा.
(अ) आकाशाला गवसणी घालणे.
उत्तर:
अर्थ : अशक्य गोष्ट शक्य करणे.
वाक्य : रमेशने आपल्या कष्टाच्या बळावर वार्षिक परीक्षेत अव्वल गुण मिळवून आकाशाला गवसणी घातली.
(आ) निश्चय दांडगा असणे.
उत्तर:
अर्थ : पक्का निर्धार असणे.
वाक्य : रोज पहाटे उठून सूर्यनमस्कार घालायचेच हा प्रियाचा निश्चय दांडगा होता.
(इ) खडकातून पाणी काढणे.
उत्तर:
अर्थ : अवघड, अशक्य गोष्ट करून दाखवणे.
वाक्य : अंतराळामध्ये सजीवसृष्टी असलेला दुसरा ग्रह शोधणे म्हणजे खडकातून पाणी काढण्यासारखे आहे.
(ई) मनस्ताप सहन करणे.
उत्तर:
अर्थ : मानसिक त्रास सहन करणे.
वाक्य : साधा जन्मदाखला मिळवण्यासाठीही मला मनस्ताप सहन करावा लागला.
(आ) पाठात आलेले शब्द खाली दिलेले आहेत. त्यांची माहिती मिळवा व लिहा.
(अ) गुरुत्वाकर्षण
उत्तर:
पदार्थांना पृथ्वीकडे ओढणारी शक्ती.
(आ) टेस्टट्यूब्ज
उत्तर:
परीक्षानळ्या
(इ) लॅब
उत्तर:
प्रयोगशाळा
(ई) विदयुतशक्ती
उत्तर:
वीजप्रवाह
(उ) अणू
उत्तर:
पदार्थाचे अतिसूक्ष्म कण.
(ऊ) परमाणू
उत्तर:
अणूचाही अतिसूक्ष्म कण.
(इ) प्रयोग करण्यासाठी प्रयोगशाळेमध्ये विविध साहित्य असते, त्याची यादी करा.
उत्तर:
प्रयोगशाळेमधील साहित्य: परीक्षानळ्या, तिवई, स्पिरिटचा दिवा, चंचूपात्रे, विविध रसायने, लिटमस पेपर, चिमटा, काचेच्या छोट्या बशा / वाट्या, सूक्ष्मदर्शी यंत्र, मापनपट्टी, तराजू, काचेचे चंबू, रबरी झाकण इत्यादी.
(ई) तुम्ही आतापर्यंत पाठांचे विविध नमुने अभ्यासले आहेत, त्यांपैकी खाली काही नमुने दिले आहेत त्यांमध्ये जास्तीत जास्त व कमीत कमी किती पात्रे बोलत असतात ते खालील तक्त्यात लिहा.
उत्तर:
| नाट्यछटा | संवाद | नाट्यप्रवेश | आत्मवृत्त | कथा |
| एक | कमीत कमी दोन | अनेक | एक | अनेक |
शिक्षकांसाठी : या नाट्यछटेतील घटना, वाक्ये व आवाजातील योग्य चढउतार लक्षात घेऊन विदयार्थ्यांकडून वाचन करून घ्यावे. विदयार्थ्यांना योग्य मार्गदर्शन करावे.
(उ) या नाट्यछटेत किती पात्रांचा उल्लेख आहे ? ती पात्रे काय बोलली आहेत ते लिहा.
उपक्रम :
(१) ‘मला मोठं व्हायचंय’ ही नाट्यछटा स्नेहसंमेलनाच्या वेळी वर्गात सादर करा.
(२) ‘दिवाकरांच्या नाट्यछटा’ हे पुस्तक मिळवून वाचा.
उत्तर:
(टीप: वरील उपक्रम/प्रकल्प विदयार्थ्यांनी स्वतः करावेत.)
आपण समजून घेऊया.
• खालील शब्द वाचा.
मी, ही, जी, पी, बी, ती, तू, धू, जू, ऊ, पू हे एकाक्षरी शब्द आहेत.
एकाक्षरी शब्दांतील इ-कार किंवा उकार दीर्घ उच्चारला जातो म्हणून तो ‘दीर्घ’ लिहितात. ‘नि’ हा एकच शब्द असा आहे की जो एकाक्षरी असूनही ‘ऱ्हस्व’ लिहितात.
• खालील वाक्ये वाचा. अधोरेखित शब्दांचे निरीक्षण करा.
१. त्याची टोपी उडाली.
२. नूरजहाँ विटी–दांडू खेळू लागली.
३. आईने पिशवी ठेवली.
४. ताईला पेरू आवडतो.
५. संजू आनंदाने नाचू, बोलू आणि गाऊ लागला.
त्याची, टोपी, उडाली, विटी दांडू, खेळू, लागली, पिशवी, ठेवली, पेरू, संजू, नाचू, बोलू, गाऊ या शब्दांतील ‘इ-कार’ व ‘उ-कार’ दीर्घ आहेत. मराठी भाषेत शब्दांच्या शेवटी येणारे ‘इ-कार’ व ‘उ-कार’ दीर्घ असतात. ‘आणि’ व ‘परंतु’ हे मराठीतील दोन शब्द असे आहेत की ज्यांचा ‘इ-कार’ व ‘उ-कार’ ऱ्हस्व लिहितात.
• शब्दांच्या शेवटी ‘इकार’ किंवा ‘उकार’ येतील असे दहा शब्द लिहा.
उत्तर:
इकार : पाटी, पाणी, कट्टी, सुट्टी, जिलेबी, माती, राई, नाणी, चिनी, निधी.
उकार : चारू, पेरू, चाकू, सुरू, भाऊ, खाऊ, डाकू, राघू, शालू, गुरू.
• खालील वाक्यांतील मोकळ्या जागी कंसात दिलेल्या सार्वनामिक विशेषणांपैकी योग्य विशेषण घाला.
(इतका, जेवढा, तुमचा, तिचा, जसा, तेवढे)
१. बाबांनी विचारले, “…….. वेळ कुठे होतास?”
उत्तर:
इतका
२. …… चेहरा उन्हाने लालेलाल झाला.
उत्तर:
तिचा
३. मला वाटते,’ ……. कचरा जास्त …….. प्रदूषण जास्त.”
उत्तर:
जेवढा, तेवढे
४. ….. मुलगा खूप हुशार आहे.
उत्तर:
तुमचा
५. …… अंगरखा तशीच टोपी घालून तो मंचावर आला.
उत्तर:
जसा
• खालील नामांना दोन-दोन विशेषणे लिहा.
उदा., हिमालय-उंच, बर्फाच्छादित.
१. भाजी – ………., ……….
२. घर – ………., ……….
३. विदयार्थी – ………., ……….
४. बाहुली – ………., ……….
५. लोक – ………., ……….
उत्तर:
१. भाजी – ताजी, हिरवीगार
२. घर – टुमदार, छोटेसे
३. विदयार्थी – अभ्यासू, चौकस, जिज्ञासू
४. बाहुली – नाजूक, आकर्षक
५. लोक – खूप, चांगले, विचित्र
शिक्षकांसाठी : शुद्धलेखनाच्या नियमांची उदाहरणे देऊन विदयार्थ्यांकडून उपयोजनात्मक सराव करून घ्या.
Class 6 Marathi Balbharati Chapter 12 मला मोठं व्हायचंय Question Answer
संकलित मूल्यमापन
पाठाधारित प्रश्नोत्तरे
प्रश्न १.
योग्य पर्याय निवडून रिकाम्या जागा भरा.
i. माणसानं ……… धरावं ते आकाशाला गवसणी घालण्याचं!
(ध्येय, उद्दिष्ट, साध्य)
उत्तर:
ध्येय
ii. थोर पुरुषांच्या कार्यात ……. अडचणी असतात. (खूप, अनंत, अगणित)
उत्तर:
अनंत
iii. न्यूटनला जर अशी घाई कुणी केली असती, तर तो ……. शोध लावू शकला असता का? (गुरुत्वाकर्षणाचा, विजेचा, दूरध्वनीचा)
उत्तर:
गुरुत्वाकर्षणाचा
iv. उद्या मी मोठ्ठा ………. झालो, की हीच ताई, हीच आई मिरवणार माझ्या बक्षीस समारंभात! (डॉक्टर, वकील, शास्त्रज्ञ)
शास्त्रज्ञ
प्रश्न ३.
पाठात आलेले शब्द खाली दिलेले आहेत. त्यांची माहिती मिळवा व लिहा.
- गुरुत्वाकर्षण
- लॅब
- अणू
- टेस्टट्यूब्ज
- विदयुतशक्ती
- परमाणू
उत्तर:
- पदार्थांना पृथ्वीकडे ओढणारी शक्ती परीक्षानळ्या
- प्रयोगशाळा
- पदार्थाचे अतिसूक्ष्म कण
- परीक्षानळ्या
- वीजप्रवाह
- अणुचाही अतिसूक्ष्म कण
प्रश्न ४.
या नाट्यछटेत किती पात्रांचा उल्लेख आहे ? ती पात्रे काय बोलली आहेत ते लिहा.
उत्तर:
ही एकपात्री नाट्यछटा आहे. या नाट्यछटेत मुलगा, आई, ताई आणि आजी अशा एकूण चार पात्रांचा समावेश आहे.
- मुलगा : या संपूर्ण नाट्यछटेत मुलगा निवेदन करतो आहे. मुलाला शास्त्रज्ञ बनून विविध शोध लावायचे आहेत. आपल्या मनात येणारे विचार तो स्वतःशी बोलत आहे; पण घरातील सर्वजण त्याच्या या कामात अडथळा आणतात.
- आई : ‘आत्ताच्या आता अंघोळीला उठ, नाहीतर पाणी जाईल आणि मग तुला बाटल्यांतल्या शाईनं अंघोळ करावी लागेल.’ ‘निळी पँट शोध. मी कपड्यांच्या बोळ्यांतसुद्धा शोधली. निळी पँट शोधून मोठा शोध लावलास, तर आईवर खूप उपकार होतील,’ असे आई आपल्या मुलाला उद्देशून बोलत आहे..
- ताई : ‘तुला वर फेकलं तर तूदेखील खालीच पडशील धाड्कन’, ‘शास्रज्ञ होणं म्हणजे इतकं सोपं नाही’ असे ताई मुलाला उद्देशून बोलत आहे.
- आजी : नाट्यछटेत आजीचा उल्लेख जरी आला असला, तरी तिच्या तोंडचा संवाद यात नाही.
भाषाभ्यास व व्याकरण
प्रश्न १.
समानार्थी शब्द लिहा.
- ध्येय =
- खडक =
- अनंत =
- निश्चय =
- त्रास =
उत्तर:
- साध्य, उद्दिष्ट
- दगड, पत्थर
- अगणित, असंख्य
- निर्धार
- पिडा
प्रश्न २.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.
- अडचणी ×
- शांत ×
- दांडगा ×
- उपकार ×
उत्तर:
- सोई, सुविधा
- अशांत
- कमकुवत
- अपकार
आकारिक मूल्यमापन
मौखिक कार्य
प्रश्न १.
तुम्हांला माहीत असणारे पाच भारतीय शास्त्रज्ञ व त्यांनी लावलेले शोध सांगा.
प्रश्न २.
तुम्हांला माहीत असणाऱ्या एका भारतीय संशोधक / वैज्ञानिकाची माहिती थोडक्यात सांगा.
लेखी कार्य
प्रश्न १.
शास्त्रज्ञ व त्यांनी लावलेले शोध यांच्या योग्य जोड्या लावा.
(पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ४६)
| ‘अ’ गट | ‘ब’ गट |
| i. गॅलिलिओ | अ. विमान |
| ii. जेम्स वॅट | ब. दुर्बिण |
| iii. राईट बंधू | क.वाफेचे इंजिन |
उत्तर:
(i – ब),
(ii – क),
(iii – अ)
उपक्रम / प्रकल्प
प्रश्न १.
‘मला मोठं व्हायचंय’ ही नाट्यछटा स्नेहसंमेलनाच्या वेळी वर्गात सादर करा.
प्रश्न २.
‘दिवाकरांच्या नाट्यछटा’ हे पुस्तक मिळवून वाचा.
मला मोठं व्हायचंय पाठाचा परिचय
‘मला मोठं व्हायचंय!’ ही एक नाट्यछटा असून एका लहान मुलाच्या स्वप्नांचा ती मागोवा घेते. त्या मुलाला शास्त्रज्ञ होऊन विविध प्रकारचे शोध लावायचे असतात आणि त्यासाठी तो प्रयत्नही करत असतो. हा सगळा केवळ पोकळ आविर्भाव असतो; पण या मुलाच्या मते घरातील सगळेजण त्याच्या या कामात अडथळे निर्माण करतात. त्यावेळी त्या मुलाच्या मनातील भाव लेखिकेने या पाठात अचूकपणे टिपले आहेत.
मला मोठं व्हायचंय शब्दार्थ
| अनंत अडचणी | अनेक अडचणी |
| खडक | दगड, पत्थर |
| टिपणं | मुद्दे, छोट्या टिपा |
| ताव | कागदांचा सबंध जुडगा / बंद |
| थोर | महान |
| ध्येय | अंतिम साध्य, आयुष्यातील इतिकर्तव्य |
| पुरुष | येथे अर्थ – महापुरुष |
| शास्त्रज्ञ | वैज्ञानिक, शास्त्र जाणणारा |
| शिल्लक | बाकी |
| संशोधन | नवीन शोध लावणे |
मला मोठं व्हायचंय वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ
| आकाशाला गवसणी घालणे. | अशक्य गोष्ट शक्य करणे. |
| खडकातून पाणी काढणे. | अवघड, अशक्य गोष्ट करून दाखवणे. |
| निश्चय दांडगा असणे. | पक्का निर्धार असणे. |
| मनस्ताप सहन करणे. | मानसिक त्रास सहन करणे. |
मला मोठं व्हायचंय टिपा
| अणू | पदार्थाचे अतिसूक्ष्म कण. |
| गुरुत्वाकर्षण | पदार्थांना पृथ्वीकडे ओढणारी शक्ती. |
| टेस्टट्यूब्ज | परीक्षानळ्या |
| न्यूटन | गुरुत्वाकर्षणाचा शोध लावणारा शास्त्रज्ञ. |
| परमाणू | अणूचाही अतिसूक्ष्म कण. |
| मायक्रोस्कोप | सूक्ष्मदर्शक यंत्र. |
| लॅब | प्रयोगशाळा |
| विदयुतशक्ती | वीजप्रवाह |