Students can find the best Marathi Balbharati Class 6 Solutions and Chapter 3 Question Answer डॉ. कलाम यांचे बालपण for exam preparation.
Std 6 Marathi Balbharati Chapter 3 Question Answer डॉ. कलाम यांचे बालपण
Maharashtra Board Solutions Class 6 Marathi Balbharati Chapter 3 डॉ. कलाम यांचे बालपण
डॉ. कलाम यांचे बालपण Question Answer
प्रश्न १.
चार – पाच वाक्यांत उत्तरे लिहा.
(टीप: खालील प्रत्येक उत्तराच्या सुरुवातीस ही प्रस्तावना लिहिता येऊ शकते.
प्रस्तावनाः विख्यात अणुशास्त्रज्ञ आणि भारताचे माजी राष्ट्रपती डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांच्या बालपणीच्या जडणघडणीचे मार्मिक चित्रण ‘डॉ. कलाम यांचे बालपण’ या पाठात केलेले आहे. त्यांच्या जीवनावर आई-वडील, भावंडे व अन्य व्यक्तींचा पडलेला प्रभाव आणि शिक्षणासाठी त्यांनी दाखवलेली जिद्द या पाठातील प्रसंगांमधून दिसून येते.)
(अ) लेखकाच्या लहानपणी लोक वर्तमानपत्र कशासाठी वाचत असत ?
उत्तर:
लेखकाच्या लहानपणी लोक वेगवेगळ्या उद्देशांसाठी वर्तमानपत्रे वाचत असत. काही ग्रामस्थांना वर्तमानपत्रातून स्वातंत्र्य चळवळीची वाटचाल समजून घेणे महत्त्वाचे वाटे. काही लोकांना भविष्य जाणून घेण्यात रस होता. काहींना चेन्नईच्या (मद्रास) बाजारपेठेतले सोन्याचांदीचे भाव समजून घेण्याची उत्सुकता होती, तर जिज्ञासू वृत्तीचे काही लोक हिटलरें, महात्मा गांधी आणि बॅरिस्टर जीनांबद्दल गांभीर्याने चर्चा करत; पण सर्वांना वर्तमानपत्रातून पेरियार ई. व्ही. रामस्वामी यांच्या चळवळीबद्दल जाणून घेण्यात रस होता.
(आ) लेखकाला आयुष्यातील पहिल्या कमाईची संधी कशी मिळाली ?
उत्तर:
शमसुद्दीन हा लेखकाचा दूरचा भाऊ रामेश्वरममध्ये येणाऱ्या वर्तमानपत्रांचा एकुलता एक वितरक होता. आधी ‘पंबन’ या गावाहून रेल्वेगाडीने वृत्तपत्रांचे गठ्ठे रामेश्वरमला येत असत; पण नंतर दुसऱ्या महायुद्धामुळे पुकारलेल्या आणीबाणीच्या काळात पंबनहून येणारी रेल्वेगाडी रामेश्वरमला थांबेनाशी झाली. चालत्या रेल्वेगाडीतून रामेश्वरम ते धनुष्कोडीदरम्यान वर्तमानपत्रांचे गठ्ठे खाली फेकले जायचे. हे गठ्ठे गोळा करण्यासाठी शमसुद्दीनला मदतनीस हवा होता. त्याने लेखकाला या कामासाठी मदतनीस म्हणून घेतले आणि अशारीतीने, लेखकाला आयुष्यातील पहिल्या कमाईची संधी मिळाली.
(इ) डॉ. अब्दुल कलाम शिक्षणासाठी बाहेरगावी जाताना वडील त्यांना काय म्हणाले?
उत्तर:
डॉ. अब्दुल कलाम यांनी पुढील शिक्षणासाठी रामनाथपुरमला जाण्यासाठी वडिलांची परवानगी विचारली. तेव्हा वडील त्यांना म्हणाले, ‘की तुला मोठे व्हायचे असेल, तर गाव सोडून शिक्षणासाठी बाहेर जायलाच हवे. सीगल पक्षी घरटे सोडून, एकटे दूरवर उडत जातात आणि नवे प्रदेश शोधतात. तसे या मातीचा आणि इथल्या स्मृतींचा मोह सोडून तुझ्या इच्छा-आकांक्षा जिथे पूर्ण होतील, तिथे तुला जायला हवे. आम्ही आमच्या प्रेमाने तुला बांधून ठेवणार नाही, आमच्या गरजा तुझा रस्ता अडवणार नाहीत. ‘
(ई) रामनाथपुरमला लेखकाचा जीव का रमत नव्हता ?
उत्तर:
रामेश्वरम या लेखकाच्या गावात एकजिनसीपणा होता. तर पन्नास हजारांहून अधिक लोकवस्ती असलेल्या रामनाथपुरम शहरात सदैव गजबज असायची. रामनाथपुरमला असलेल्या शिक्षणाच्या उदंड संधीपेक्षा आईच्या हातच्या गोड पोळ्यांची ओढ लेखकाला मोलाची वाटत असे. या कारणांमुळे रामनाथपुरमला लेखकाचा जीव रमत नव्हता.
प्रश्न २.
तुमच्या शब्दांत उत्तरे
(अ) तुम्हांला आई, वडील, बहीण, भाऊ, शेजारी, शिक्षक यांच्या सहवासामुळे काय काय शिकायला मिळते?
उत्तर:
- आईकडून मला दयाळूपणा, परोपकार, खंबीरपणा, सकारात्मक दृष्टिकोन, स्वयंशिस्त आणि संवेदनशीलता हे गुण शिकायला मिळतात.
- वडिलांकडून मी कामातील सातत्य, प्रावीण्य, कष्टाळूपणा आणि वक्तशीरपणा हे गुण शिकते.
- बहिणीकडून मी वाचनाची आवड, अन्यायाविरुद्ध लढण्याची वृत्ती, स्पष्टवक्तेपणा हे गुण शिकते.
- भावाकडून मी समंजसपणा, खेळाडू वृत्ती, सहकार्याची भावना आणि मेहनत करण्याची वृत्ती हे गुण शिकते.
- शेजाऱ्यांकडून मी मदत करणे, सावधानता बाळगणे हे गुण शिकते.
- शिक्षकांकडून मला ज्ञानदानाची कळकळ, प्रेमळपणा, शिस्त, वक्तशीरपणा, नेतृत्व कौशल्य, जिज्ञासूवृत्ती हे गुण शिकायला मिळतात.
(आ) तुम्ही कोणकोणती वर्तमानपत्रे वाचता ? वर्तमानपत्रांतील कोणता भाग तुम्हांला वाचायला अधिक आवडतो? तो भाग का आवडतो?
(इ) आई परगावी गेल्यावर कोणकोणत्या प्रसंगी तुम्हांला तिची आठवण येते?
उत्तर:
दररोज सकाळी आईच्या हाकेनेच मला जाग येते. ती परगावी गेल्यावर उठायला उशीर होतो त्यामुळे सकाळीच तिची आठवण येते. बसला, शाळेला वेळेत पोहोचता येत नाही, तेव्हा तिची खूप आठवण येते. अभ्यासातील वेगवेगळे प्रकल्प आणि उपक्रम करताना आईचा सल्ला उपयोगी ठरतो; मात्र ती परगावी गेल्यावर स्वतःचे आवरणे, शाळेचा अभ्यास, प्रकल्प तिच्या मार्गदर्शनाशिवाय करावे लागतात, तेव्हाही तिची खूप आठवण येते.
(ई) तुमच्या आई-वडिलांना तुम्ही मोठेपणी कोण व्हावे असे वाटते? ते होण्यासाठी तुम्ही कोणकोणते प्रयत्न कराल?
(वरील दोन प्रश्नांची उत्तरे विद्यार्थ्यांनी स्वतः विचार करून लिहावीत.)
खेळूया शब्दांशी
(अ) खालील शब्दांत लपलेले शब्द शोधा.
(अ) परवानगी
(आ) एकजिनसीपणा
(इ) हजारभर
(ई) जडणघडण
उत्तर:
(अ) पर, रवा, रवानगी, वार, वानर, वानगी, नर, नवा.
(आ) एक, कणा, जिन जिनसी, नजीक.
(इ) हजार, हर, रजा, भर.
(ई) जड, जडण, घड, घडण, घण.
(आ) खालील शब्द वापरून तुमच्या मनाने वाक्ये तयार करा.
(अ) वितरक
उत्तर:
राजू औषधांचा वितरक म्हणून काम करतो.
(आ) वर्तमानपत्र
उत्तर:
वर्तमानपत्रातून आपल्याला देशविदेशांतील घडामोडींची माहिती मिळते.
(इ) गिऱ्हाईक
उत्तरः
गिन्हाईकांना चांगली सेवा देणे हे विक्रेत्याचे कर्तव्य आहे.
(ई) एकखांबी तंबू
उत्तरः
महेंद्रसिंग धोनीने एकखांबी तंबू बनून इंग्लंड विरुद्धचा क्रिकेट सामना जिंकून दिला.
(इ) ‘एकखांबी तंबू’ म्हणजे सर्व जबाबदारी एकाच व्यक्तीवर असणे. तसे खालील शब्दांचे अर्थ घरातील मोठ्या व्यक्तींकडून माहीत करून घ्या. त्यांचा वाक्यात उपयोग करा.
(अ) कर्ताधर्ता
(आ) खुशालचेंडू
(इ) लिंबूटिंबू
(ई) व्यवस्थापक
उत्तर:
(अ) कर्ताधर्ताः घरखर्च चालवण्याची मुख्य जबाबदारी असलेली व्यक्ती.
वाक्य:एकत्र कुटुंबात घरखर्च चालवताना कर्त्याधर्त्या व्यक्तीची तारांबळ उडते.
(आ) खुशालचेंडू: काहीही काम न करता मौजमजा करणारा माणूस.
वाक्य: खुशालचेंडू स्वाभावामुळे वडिलोपार्जित व्यवसायात चंदूला खूप नुकसान झाले.
(इ) लिंबूटिंबू : अगदी किरकोळ म्हणून गृहीत धरणे.
वाक्य:लपाछपी खेळताना लहानग्या चंदूला मोठी मुले लिंबूटिंबू म्हणून घेतात.
(ई) व्यवस्थापकः व्यवस्था, नियोजन पाहणारी व्यक्ती.
वाक्य:शामराव साखर कारखान्याचे व्यवस्थापक म्हणून काम पाहतात.
(ई) खालील शब्द असेच लिहा.
- दुर्मिळ
- क्रांतिकारक
- राष्ट्रभक्त
- वृत्तपत्रे
- ग्रामसभा
- महत्त्व
- भविष्य
- उत्सुक
- जिज्ञासू
- वृत्ती
- बॅरिस्टर
- गिऱ्हाईक
- दूरस्थ
- दृश्य
- युद्ध
- कष्ट
- स्वयंशिस्त
- सर्जनशीलता
- स्रोत
- इच्छा
- कर्तव्य
- नि:संशय
शोध घेऊया
(अ) आंतरजालाच्या साहाय्याने डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांच्याबद्दल खालील मुद्दयांच्या आधारे माहिती मिळवून लिहा.
(अ) पूर्ण नाव
(आ) आई-वडिलांचे नाव
(इ) जन्मतारीख
(ई) जन्मगाव
(उ) शिक्षण
(ऊ) भूषवलेली पदे
(ए) लिहिलेली पुस्तके
उत्तरः
विख्यात अणुशास्त्रज्ञ आणि भारताचे माजी राष्ट्रपती डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांची माहिती पुढीलप्रमाणे:
(अ) पूर्ण नाव – डॉ. अबुल पाकीर जैनुलाबदीन अब्दुल कलाम.
(आ) आई-वडिलांचे नाव – आईचे नाव – आर्शअम्मा, वडिलांचे नाव – जैनुलाबदीन अब्दुल
(इ) जन्मतारीख – १५ ऑक्टोबर १९३१
(ई) जन्मगाव – रामेश्वरम, तामिळनाडू
(उ) शिक्षण: – बी. एस. सी (भौतिकशास्त्र), अवकाश अभियंता (एअरोस्पेस इंजीनिअर)
(ऊ) भूषवलेली पदे – भारताचे राष्ट्रपती, सरंक्षण मंत्र्यांचे वैज्ञानिक सल्लागार व संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्था (डिआरडीओ) चे प्रमुख. एसएलव्ही – ३ चे प्रकल्प संचालक, एसएलव्ही च्या उड्डाण कार्यक्रमाचे संचालक, विक्रम साराभाई अवकाश संशोधन केंद्राच्या उपग्रह प्रक्षेपण वाहन (सॅटेलाईट लॉन्च व्हेईकल) कार्यक्रमाचे प्रमुख.
(आ) तुम्हांला माहीत असणाऱ्या वेगवेगळ्या भाषांतील वर्तमानपत्रांच्या नावांची यादी करा.
(टीप: वरील सर्व उपक्रम / प्रकल्प विदयार्थ्यांनी स्वतः करावेत.)
उपक्रम :
प्रश्न १.
सीगल पक्षी नवे प्रदेश शोधतात व तेथे काही काळ वास्तव्य करतात. हे सीगल पक्ष्यांचे वैशिष्ट्य आहे. तशी खालील पक्ष्यांची वैशिष्ट्ये शिक्षकांच्या मदतीने माहीत करून घ्या व लिहा.
(अ) फिनिक्स
(आ) हंस
(इ) बगळा
(ई) गरुड
प्रश्न २.
भारतीय शास्त्रज्ञांची माहिती मिळवा. त्यांची चित्रे व माहिती यांचे तक्ते तयार करून वर्गात लावा.
• खाली काही सामान्यनामे, विशेषनामे व भाववाचक नामे दिली आहेत. खालील तक्त्यात त्यांचे वर्गीकरण करा.
नामे: देशमुख, चांगुलपणा, कडधान्य, कळसूबाई, पर्वत, वात्सल्य, शिखर, फूल, नवलाई, आडनाव, माणुसकी, हिमालय, मुलगी, नम्रता, जास्वंद, मटकी, सविता.
उत्तरः
| सामान्यनाम | मुलगी, कडधान्य, पर्वत, शिखर, फूल, आडनाव. |
| विशेषनाम | सविता, देशमुख, कळसूबाई, हिमालय, जास्वंद, मटकी. |
| भाववाचक नाम | माणुसकी, चांगुलपणा, वात्सल्य, नवलाई, नम्रता. |
• खालील चित्रांच्या समोर सामान्यनाम, विशेषनाम, भाववाचक नाम लिहा.
• खाली दिलेल्या वाक्यांतील अधोरेखित नामांचे प्रकार ओळखा.
१. मनाली मुंबईहुन तिच्या गावी गेली.
२. मुलांच्या हलगर्जीपणामुळे इस्त्रीची वायर जळली.
३. सुधीरला पुरणपोळी आवडते.
४. ताजमहालचे सौंदर्य काही निराळेच आहे.
उत्तरः
१. मनाली – विशेषनाम, मुंबई – विशेषनाम, गाव – सामान्यनाम.
२. मुले – सामान्यनाम, हलगर्जीपणा – भाववाचकनाम, इस्त्री – सामान्यनाम, वायर – सामान्यनाम.
३. सुधीर – विशेषनाम, पुरणपोळी – विशेषनाम.
४. ताजमहाल – विशेषनाम, सौंदर्य – भाववाचकनाम.
सारे हासूया.
मुलगा बाबा, बाबा टेलिफोनच्या तारा एवढ्या उंच का असतात ?
बाबा – त्यावर कोणी कपडे वाळत घालू नये म्हणून.
वाचा.
आमच्या आळीत कोणाच्याही घरी काही कार्यक्रम असो, की कोणी आजारी असो पारूमावशी तिथं हजर असणारच! उंच सडसडीत शरीरयष्टी, तरतरीत नाक, रंगाने काळीसावळी, सतत हसरा चेहरा, कपाळाला रुपयाएवढं कुंकू, नऊवारी साडी. डोक्यावरचा पदर सावरत ती कोणत्या न् कोणत्या कामात मग्न. रस्त्याने जाता-येता ती कोणाशी बोलली नाही, असं कधी घडत नाही. अख्ख्या आळीत तिच्यासाठी सगळ्यांचे दरवाजे कायम खुले असतात. तिच्या आवाजानं सगळं घर भरल्यासारखं होतं. घरातील एखादी व्यक्ती रुसलेली असली अन् पारूमावशीच्या लक्षात आलं, की तिचा रुसवा घालवून हसतंबोलतं केल्याशिवाय तिला चैन पडायचे नाही.
गल्लीतल्या पोरांचा खेळताना पाय मुरगळला, कोणी धडपडलं, कोणाला खरचटलं तर आम्ही पोरं घरी न येता आधी तिच्याकडे जातो, मग घरी.
माझ्या आईचं अन् तिचं जरा जास्तच सख्य आहे. अडल्यानडल्याला ती आईजवळ येते. तिची सुख- दुःखं आईजवळ बोलते. पारूमावशीच्या घरची परिस्थिती बेताचीच. घरी खाणारी तोंडं बरीच; पण कोणापुढं हात पसरणं पारूमावशीच्या स्वभावात बसत नाही. ज्याच्या घरी जाईल, त्या घरची होऊन जाणं, पडेल ते काम करणं एवढंच तिला माहीत. प्रत्येकाच्या सुख-दुःखात अगदी मनापासून सामील होणारी पारूमावशी सगळ्या आळीची ‘मावशी’ आहे आणि म्हणूनच सगळ्यांच्या मनात ‘घर’ करून आहे.
सुविचार.
(१) सेवेचा एक हात प्रार्थनेसाठी जोडलेल्या दोन हातांपेक्षा अधिक उपयुक्त असतो.
(२) मनुष्याच्या मनाची ओढ व तळमळ निम्मे काम करते, उरलेले निम्मे काम अभ्यासाने होते.
(३) विजयी तोच होतो, जो विजयी होण्यासाठी साहस करतो.
(४) मनुष्याची सर्वांत मोठी संपत्ती म्हणजे त्याचे उत्तम चारित्र्य.
(५) ग्रंथ हे खरे पथदर्शक.
शिक्षकांसाठी : वरील उताऱ्यात पारूमावशीचे शब्दचित्र रेखाटले आहे. विदयार्थ्यांना ते समजावून सांगावे. त्यांच्या ओळखीपैकी एका व्यक्तीचे शब्दचित्र रेखाटण्यासाठी मार्गदर्शन करावे.
Class 6 Marathi Balbharati Chapter 3 डॉ. कलाम यांचे बालपण Question Answer
संकलित मूल्यमापन
पाठाधारित प्रश्नोत्तरे
प्रश्न १.
कंसातील योग्य पर्याय निवडून रिकाम्या जागा भरा.
(पेरियार ई. व्ही. रामस्वामी, रामेश्वरम, पंबन, धनुष्कोडी, एस. टी. आर. माणिकम)
i. आमच्या गावात ……. नावाचे एक क्रांतिकारक राष्ट्रभक्त राहत होते.
उत्तर:
एस. टी. आर. माणिकम
ii. रोज सकाळच्या रेल्वेगाडीने ……. गावाहून वृत्तपत्रांचे गठ्ठे येत.
उत्तर:
पंबन
iii. गावातील झाडून सर्वजणांना ………. यांच्या चळवळीबद्दल जाणून घेण्यात रस होता.
उत्तर:
पेरियार ई. व्ही. रामस्वामी
iv. चालत्या रेल्वेगाडीतून वर्तमानपत्रांचे गठ्ठे …….. ते …….. दरम्यान खाली फेकले जात.
उत्तर:
रामेश्वरम, धनुष्कोडी
प्रश्न २.
नावे लिहा.
i. रामेश्वरममधील वर्तमानपत्रांचा एकुलता एक वितरक
उत्तर:
शमसुद्दीन
ii. त्या वेळचे सर्वांत लोकप्रिय तमिळ वर्तमानपत्र
उत्तर:
दिनमणी
iii. लेखकाला युद्धाची कथा सांगणारा
उत्तर:
जलालुद्दीन
प्रश्न ३.
एका वाक्यात उत्तरे लिहा.
i. डॉ. अब्दुल कलाम यांना पुस्तके वाचण्यासाठी उत्तेजन कोणी दिले?
उत्तर:
डॉ. अब्दुल कलाम यांच्या गावात राहणारे क्रांतिकारक राष्ट्रभक्त एस. टी. आर. माणिकम यांनी त्यांना पुस्तके वाचण्यास उत्तेजन दिले.
ii. शमसुद्दीन आपल्या गिऱ्हाईकांना पेपरचा अंक टाकण्यापूर्वी लेखक काय करत असत ?
उत्तर:
शमसुद्दीन आपल्या गिऱ्हाईकांना पेपरचा अंक टाकण्यापूर्वी लेखक त्यातील चित्रे बघून घेत असत.
iii. चिंचोके गोळा करून दुकानात देऊन लेखक काय कमावत असत?
उत्तर:
चिंचोके गोळा करून दुकानात देऊन लेखक अख्खा एक आणा कमावत असत.
iv. लेखकाने कोण व्हावे अशी त्याच्या वडिलांची इच्छा होती ?
उत्तर:
लेखकाने कलेक्टर व्हावे अशी त्याच्या वडिलांची इच्छा होती.
प्रश्न ४.
चार – पाच वाक्यांत उत्तरे लिहा.
(टीप: खालील प्रत्येक उत्तराच्या सुरुवातीस ही प्रस्तावना लिहिता येऊ शकते.
प्रस्तावनाः विख्यात अणुशास्त्रज्ञ आणि भारताचे माजी राष्ट्रपती डॉ. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम यांच्या बालपणीच्या जडणघडणीचे मार्मिक चित्रण ‘डॉ. कलाम यांचे बालपण’ या पाठात केलेले आहे. त्यांच्या जीवनावर आई-वडील, भावंडे व अन्य व्यक्तींचा पडलेला प्रभाव आणि शिक्षणासाठी त्यांनी दाखवलेली जिद्द या पाठातील प्रसंगांमधून दिसून येते.)
v. आयुष्यातील वेगवेगळ्या व्यक्तींमुळे डॉ. कलाम कसे घडत गेले?
उत्तर:
आपल्या वडिलांकडून डॉ. कलाम प्रामाणिकपणा आणि स्वयंशिस्त शिकले, तर आईने त्यांना चांगल्यावर विश्वास ठेवण्याची आंतरिक शक्ती व दयाळू वृत्ती दिली. जलालुद्दीनकडून ते शाळेत शिकायला न मिळालेले शहाणपण शिकले, तर शमसुद्दीनकडून चेहऱ्यावरून दुसऱ्याच्या मनातले तसेच शरीराची व डोळ्यांची भाषा ओळखायला शिकले. आपल्यामध्ये जो सर्जनशीलतेचा स्रोत उगम पावत, फुलत, खळाळत गेला, त्याचे श्रेय डॉ. कलाम यांनी जलालुद्दीन व शमसुद्दीन यांच्या सहवासातून पडलेल्या प्रभावाला दिले आहे.
vi. नव्या वातावरणाशी जुळवून घेण्याचे लेखकाने का ठरवले?
उत्तरः
आपल्या वडिलांच्या आपल्याकडून विशेष अपेक्षा आहेत हे लेखकाला माहीत होते. लेखकाने कलेक्टर व्हावे अशी त्यांची इच्छा होती. त्यांचे स्वप्न पूर्ण करणे हे आपले कर्तव्य आहे असे लेखकाला वाटत होते. त्यासाठी रामेश्वरममध्ये वाटणारी सुरक्षितता, तिथले प्रेमळ वातावरण यांचा त्याग करणे भाग होते, म्हणून लेखकाने नव्या वातावरणाशी जुळवून घेण्याचे ठरवले.
भाषाभ्यास व व्याकरण
प्रश्न १.
समानार्थी शब्द लिहा.
- संग्रह =
- उत्तेजन =
- वर्तमानपत्र =
- ग्रामस्थ =
- भाव =
- क्षण =
- रस्ता =
- काळजी =
उत्तर:
- साठा
- प्रोत्साहन, पाठिंबा
- वृत्तपत्र, बातमीपत्र
- गावकरी
- दर, किंमत
- निमिष, पळ
- पथ, मार्ग
- चिंता, विवंचना
प्रश्न २.
विरुद्धार्थी शब्द लिहा.
- स्वातंत्र्य ×
- समाधान ×
- दृश्य ×
- विश्वास ×
- स्वप्न ×
- सुरक्षितता ×
- दयाळू ×
उत्तर:
- पारतंत्र्य
- असमाधान
- अदृश्य
- अविश्वास
- वास्तव
- असुरक्षितता
- क्रूर
प्रश्न ३.
खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ सांगून त्यांचा वाक्यात उपयोग करा.
- आढेवेढे घेणे
- उगम पावणे
- उत्तेजन देणे
- एकखांबी तंबू असणे
- त्याग करणे
- दृश्य परिणाम जाणवणे
- रस असणे
उत्तर:
- आढेवेढे घेणे – हो-नाही म्हणणे
‘वाक्य: वरुण गावाहून परतायला आढेवेढे घेत होता. - उगम पावणे – सुरुवात होणे
वाक्य:मधूच्या मनात संशोधन करण्याचा विचार उगम पावला. - उत्तेजन देणे – प्रोत्साहन देणे
वाक्य:कविताने गाण्यासाठी गौतमला उत्तेजन दिले. - एकखांबी तंबू असणे – सर्व जबाबदारी एकाच व्यक्तीवर असणे
वाक्य:महेश हा कुटुंबाचा एकखांबी तंबू होता. - त्याग करणे – सोडणे
वाक्य: करणने वाईट सवयींचा त्याग केला. - दृश्य परिणाम जाणवणे – प्रत्यक्ष परिणाम जाणवणे
वाक्य: कोरोनाचे दृश्य परिणाम आता जाणवू लागले होते. - रस असणे – आवड असणे
वाक्य: तनूला गाण्यात रस होता.
प्रश्न ४.
खाली दिलेल्या वाक्यांतील अधोरेखित नामांचे प्रकार ओळखा.
- हिमालय पर्वताची विशालता डोळे दिपवून टाकते.
- सूर्याच्या प्रखरतेमुळे आपण त्याच्याकडे एकटक पाहू शकत नाही.
उत्तरः
- हिमालय – विशेषनाम, पर्वत – सामान्यनाम, डोळे – विशेषनाम.
- सूर्य – विशेषनाम, प्रखरता – भाववाचक नाम.
प्रश्न ५.
खाली दिलेली विरामचिन्हे ओळखा.
i.
उत्तर:
दुहेरी अवतरण चिन्ह
ii.
उत्तर:
उद्गारवाचक चिन्ह
iii.
उत्तर:
अर्धविराम
iv.
उत्तर:
स्वल्पविराम
v.
उत्तर:
एकेरी अवतरण चिन्ह
आकारिक मूल्यमापन
मौखिक कार्य
प्रश्न १.
तुम्हांला वाचन करायला आवडते का?
(पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ७)
प्रश्न २.
तुम्ही कोणकोणती पुस्तके वाचली आहेत ?
(पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ७)
प्रश्न ३.
त्यांतील कोणते पुस्तक तुम्हांला सर्वांत जास्त आवडले? का ?
(पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ७)
प्रश्न ४.
पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ११ वरील ‘वाचा’ या शीर्षकाखालील उतारा मोठ्याने वाचा.
लेखी कार्य
प्रश्न ५.
तुम्हांला आवडलेल्या पुस्तकातील चार वाक्ये लिहा. (पाठ्यपुस्तक पृष्ठ क्र. ७)
(टीप: या प्रश्नाचे उत्तर विदयार्थ्यांनी स्वतः लिहावे.)
डॉ. कलाम यांचे बालपण पाठाचा परिचय
‘डॉ. कलाम यांचे बालपण’ हा पाठ म्हणजे त्यांच्या ‘विंग्ज ऑफ फायर’ या आत्मचरित्राचा माधुरी शानभाग यांनी ‘अग्निपंख’ या नावाने अनुवादित केलेल्या पुस्तकातील मोजके प्रसंग होत. अवघड परिस्थितीवर मात करण्याची जिद्द, कलामांच्या जीवनावरील त्यांच्या आई- वडिलांचा प्रभाव व बहीण-भावाच्या सहवासातून त्यांची झालेली जडणघडण याचे सुरेख चित्रण म्हणजे हा पाठ होय.
डॉ. कलाम यांचे बालपण शब्दार्थ
| अर्धशतकानंतर | येथे अर्थ- पन्नास वर्षांनंतर |
| आंतरिक शक्ती | आतील ऊर्मी |
| एकजिनसीपणा | एकसारखेपणा, एकसंधता |
| कलेक्टर | जिल्हाधिकारी |
| गिऱ्हाईक | ग्राहक |
| चिंचोके | चिंचेच्या बिया |
| जिज्ञासू वृत्ती | नवीन गोष्टी माहीत करून घेण्याची वृत्ती |
| दुर्मिळ | दुर्लभ मिळण्यास कठीण |
| दूरस्थ | दूर असलेले |
| निकट | जवळ |
| निःसंशय | शंका नसणे, संशयरहित |
| नौका | नाव, होडी |
| बालपण | लहानपण |
| वितरक | वितरण करणारा, वाटप करणारा |
| विवाह | लग्न |
| सर्जनशीलता | नवनिर्मिती |
| सदैव | नेहमी |
| सामील | सहभागी |
| स्रोत | उगम |
| स्वयंशिस्त | स्वतःहून स्वत:ला लावलेली शिस्त |
डॉ. कलाम यांचे बालपण वाक्प्रचार व त्यांचे अर्थ
| आढेवेढे घेणे. | हो-नाही म्हणणे. |
| उगम पावणे. | सुरुवात होणे. |
| उत्तेजन देणे | प्रोत्साहन देणे |
| एकखांबी तंबू असणे. | सर्व जबाबदारी एकाच व्यक्तीवर असणे. |
| त्याग करणे | सोडणे. |
| दृश्य परिणाम जाणवणे. | प्रत्यक्ष परिणाम जाणवणे. |
| रस असणे. | आवड असणे. |
डॉ. कलाम यांचे बालपण टिपा
| आणीबाणी | बाह्य किंवा अंतर्गत कारणांमुळे देशाच्या सुरक्षिततेला धोका निर्माण झाल्यास राष्ट्रपती प्रशासनाचे सर्व अधिकार आपल्या हाती घेऊन आणीबाणी घोषित करतात. |
| एक आणा | एक रुपयाचा सोळावा भाग. सोळा आणे म्हणजे एक रुपया. हे नाणे पूर्वी प्रचलित होते. |
| दुसरे महायुद्ध | १९३९ ते १९४५ या कालावधीत इंग्लंड, फ्रान्स, रशिया, अमेरिका ही मुख्य मित्र राष्ट्रे आणि जर्मनी, जपान, इटली ही अन्य राष्ट्रे यांमध्ये झालेले युद्ध. यांमध्ये मित्र राष्ट्रांचा विजय झाला. इंग्लंडची वसाहत म्हणून भारतही या युद्धात ओढला गेला. |